Gut hastalığını halk arasında fazla et yemiş gut hastası olmuş şeklinde duyabilirsiniz. Bunun nedeni et ürünlerinin bir kısmında fazla miktarda pürin bulunmasıdır.  Pürin içeren besinlerin fazla tüketimi vücutta fazla miktarda ürik asit birikimine neden olabilir.  Vücutta fazla pürin birikmesi gut hastalığına davetiye çıkarabilir. Gut hastalığının nedeni bozuk metabolizmadan, şişmanlık, diyabet, koroner arter hastalığı, kronik böbrek hastalığından kaynaklanabilmektedir.

Beslenme besinlerde bulunan pürin asit seviyesine göre tercih edilmeli. Beslenme yaşam tarzı değişiklikleri ile desteklenmeli.

Gut Hastalığı Nedir ve Sebepleri Nelerdir?

Gut, ürik asit kristallerinin eklemlerde birikilmesi ile ortaya çıkan, akut ve tekrarlayan artrit ataklarıyla karakterize bir hastalıktır. Gut hastalığının temelinde pürin metabolizma bozukluğu yer almaktadır. Vücudumuzda çok fazla pürin bulunması sonucu çok fazla ürik asit oluşmakta. Kanda bulunan ürik asit düzeyleri, sodyum ürat tuzları şeklinde diz ve ayak baş parmağı eklemlerde ve yumuşak dokularda yerleşir ve sonucunda eklem dokuları yıpranır. Hastalık şiddeti ağrılarla belirlenir. Gut atakları genellikle gece, aniden başlar; şiddetli ağrı (özellikle ayak baş parmağı ekleminde) ile birlikte etkilenen eklemlerde kızarıklık, şişli, ısı artışı ve ısı artışı görülür. Eklemlerde kristallerin birikmesi enfeksiyona ya da eklem yapısındaki dokulara yerleşerek nodüler yapı (tofüs) oluştururlar. Gut hastalığının zemininde hiperürisemi vardır ama bir hastalık değildir. Metabolizma bozukluğu ve ikincil sebepler ( şişmanlık, diyabet, koroner arter hastalığı, kronik böbrek hastalığı) gut hastalığı sebebi olbilir.

Gut Hastalığı ve Beslenme İlişkisi

Gut hastalığında pürinden zengin besinlerin tüketimine dikkat edilmeli. Pürinden zengin besin kaynakları sınırlandırılır. Sakatat, av etleri, küçük balıklar, havyar, ançuez yüksek pürin içeriğin sahiptir. Süt, peynir, yumurta pürinden sınırlı diyette en iyi protein kaynağıdır. Yağ miktarı azaltılmalı ve besinler az yağlı tercih edilmeli çünkü yağ böbreklerden ürik asit atımını azaltır, vücutta ürik asit birikimi artar. Fruktoz içeriği yüksek meyvelere dikkat edilmeli.  Fruktoz fazlalığı kanda ürik asit seviyesini yükseltme özelliğine sahiptir. Vücuttan ürat atımı için bol sıvı içilmeli. Alkol tüketilmemeli çünkü kanda ürik asit miktarını arttırır. Kahve ve çay serbesttir çünkü pürin metabolizmasını etkilemez.

Tüketilebilir besinlerin  gut hastalığı ile ilişkisi çok azdır veya ilişkisi hiç yoktur.  Tüm besinlerin fazlasının zarar olduğu unutulmamalıdır. Besinler dikkate alınırken kişinin diğer hastalıklarını ve alerjilerini dikkate alması gerekir Bireyi rahatsız eden bir besin olursa tüketilebilir olsa da tüketilmemeli.

İçecekler: Yağı azaltılmış süt, yoğurt, kahve, çay, karbonatlı içecekler ve ıhlamur tüketilebilir içeceklerdir. Tam süt ve alkol tüketilmemesi gereken içeceklerdir.

Ekmekler: Beyaz ekmek, mısır ekmeği tüketilebilir tahıllardır. Çavdar ekmeği veya krakeri, esmer ekmek sınırlandırılmalı.

Tatlılar: Sade kuru pasta, kek, jelatinli tatlılar, az yağlı sütten yapılmış muhallebi, sütlaç tüketilebilir tatlılardandır.

Yumurta: Sebzeli veya katı pişmiş yumurtalar tüketilebilir ama kızarmış yumurtanın sınırlanması gerekir.

Yağlar: Günde 3 yemek kaşığı tüketilebilir ama yağlı et suları tüketilebilir.

Meyve ve meyve suları: Elma, portakal tüketimine dikkat edilmeli. 

Et, balık, kümes hayvanları: Yağı az sığır eti, dana eti, kuzu, tavuk, hindi, balık günde 60 gram (2 köfte büyüklüğünde) veya altında olmalı. Karaciğer, beyin, böbrek, dil, dalak işkembe, yürek, sucuk, pastırma, salam, sosis, ançuez, sardalya, ördek kaz eti sınırlandırılmalı.

Peynir: Az yağlı peynirler serbesttir ama tam yağlı peynirler sınırlandırılmalı.

Patates ve yerine geçenler: Patates, makarna, erişte, şehriye, pirinç tüketilebilir. Kızarmış patates ve cips olarak tüketilmemeli.

Tahıllar: Pirinç, makarna, unlu yiyecekler tüketilebilir ama yulaf unu, tam ve kepekli ürünler tüketilmemeli.

Çorbalar: Az yağlı süt, yoğurt ve sebzelerden yapılmış çorbalar tüketilebilir. Et suyu, et ilavesiyle yapılmış çorbalar tüketilmemeli.

Sebzeler: Ispanak 200 gram, bezelye 60 gram, karnabahar 200 gram, mantar 50 gram ve diğer sebzelerden istenildiği kadar.

Kurubaklagiller: Kurufasulye 60 gram, nohut 60 gram, mercimek 60 gram, bulgur 60 gram miktarlarında serbest olarak tüketilebilir.

Çeşniler: Tuz, nane, tere, maydanoz patlamış mısır ve sirke tüketilmesi tüketilebilir besinlerdir. Maya ve kuruyemiş tüketimi sınırlandırılmalı.

Gut Hastalığına İyi Gelen Besinler

Gut hastası olanlarda amaç kanda ürik asit seviyesini azaltmak. Beslenmeye C vitamininden zengin besinler eklenmeli gerekirse doktor eşliğinde C vitamini takviyesi alınabilir. C vitamini ürik asit seviyesini hafif düşürebilir ve hem de ürik asit boşalımını destekleyebilir. Yüksek C vitamini dozunun uzun süreli alımının olumsuz etkileri unutulmamalı. Yapılan yeni araştırmalara göre kiraz ve vişne tüketiminin gut hastalığını azalttığına ilişkin kanıtlar vardır.  Gut hastalığına iyi gelen besinler kategorisine yukarıda besinler ilişkisi kısmında bahsettiğimiz gut hastalığında tüketilebilir besinleri de ekleyebiliriz. Tüketilebilir besinler ürik asit miktarını etkilemez ya da etkileme ihtimali çok azdır.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri ve Doğal Destekler

Yaşam tarzı değişikliği denilince aklımıza beslenme düzeni ve hareketli yaşam gelmeli. Birey beslenme konusunda kendine düzen oluşturmalı. Beslenmeye bağlı nedenler gut vakalarının yaklaşık %12′ sinden sorumludur. Gut hastalığına iyi gelen besinler, pürin metabolizmasını etkilemeyen besinler tercih edilmeli, yüksek pürin içeren besinlerden kaçınılmalı. Tedavi  için hareket düzeyi arttırılmalı.

Bol Su Tüketimi ve Alkol Tüketimine Dikkat

Sıvı tüketimi ihmal edilmemeli. Su vücutta fazla bulunan ürik asit miktarı atımını destekler. Su ile idrar yolundan ürik asit atımı artar. Alkol içmek vücutta ürik asit seviyesini arttırır ve gut atakları tetiklenir. Su içmenin çok önemli olduğu bu hastalıkta alkol tüketimi tercih edilmeli. Diüretik özelliğe sahip olan alkol vücuttan su kaybını arttırır. Ürik asit için suya ihtiyaç duyan vücut gerekli su ihtiyacını karşılayamaz. 

Kilo Kontrolü ve Düzenli Egzersiz

Yağ dokusunun artışı hiperürisemi ve gut gelişimine neden olur. Ağırlık kaybı hem insülin direncini kırarak, hem de ürik asit seviyesini düşürmede olumlu etkisi vardır.  Zayıflama diyeti önerilir ama hızlı ağırlık kaybı olmamalı. Hızlı ağırlık kaybı kan ürik asit düzeyini arttırır ve akut ataklara yol açar. Gut hastalığı diyeti diyetisyen eşliğinde olmalı. Gut hastaları için uzun süreli diyet önerilir. Diyet düşük enerjili olmamalı düşük enerjili diyet gut ataklarını arttırabilir.

Stres yönetimi

Stresli bir yaşam gut hastalığını tetikleyen etmendir. Genetik olmayan gut hastalığının nedenleri arasında bazen kendini gösterir. Bu aşamada stresli başa çıkma yöntemleri öğrenilmeli. Stresi nedeni çok farklı nedenden kaynaklanabilir. Bireyde gut hastalığı stresten kaynaklanıyorsa ilk olarak strese çözüm uygulanmalı.

Diyetisyen Diyor ki

Gut hastalığı teşhis edildikten sonra amaç gut ataklarını azaltmaktır. Gut hastalığı için tedavisi için diyetisyen ve doktordan yardım almalısınız. Beslenme düzeni süt grubu, tahıl vb. şekilde düşünülmemeli, besin olarak düşünülmeli. Besinin yapısındaki yağ miktarı ya da pişirme şekli olarak besine özgü düşünülmeli. Bireye beslenme düzeni alışkanlığı kazandırmak ve gut ataklarını önlemeye yönelik tedavi temel olmalıdır.

Diyetisyen Mine Yeşilbaş

KAYNAKÇA

ERASLAN, A. Kronik Eklem Hastalıkları ve Fiziksel Aktivite.

YILDIRIM, Z. GUT HASTALIĞI.

Baysal, A.; Aksoy, M., Besler, T., (2022), Diyet El Kitabı,13. baskı, Hatiboğlu yayıncılık, Ankara

ALPHAN, M.E,(2022),Hastalıklarda Beslenme Tedavisi, 6. Baskı, Hatiboğlu yayıncılık, Ankara