Sakız çiğnemek, hepimizin olmasa da birçoğumuzun sahip olduğu günlük bir alışkanlıktır. Peki düzenli olarak sakız çiğnediğimizde bunun faydaları ve zararları nelerdir? Yapılan çalışmalara baktığımızda sakız çiğnemenin birçok faydası ve zararı bulunduğunu görmekteyiz. Bu yazımızda, düzenli olarak sakız çiğnemenin başta sindirim sistemi olmak üzere sağlığa olası fayda ve zararlarına değineceğiz.
Düzenli Sakız Çiğnemenin Faydaları
Yapılan çalışmalarda sakız çiğnemenin ağız sağlığı, sindirim sistemi, beyin işlevleri üzerinde olumlu etkileri olduğu gösterilmiştir. Çalışmaların sonuçlarına göre; sakız (şekersiz) çiğnemek tükürük salgısını artırarak ağız içindeki asit seviyesini dengeleyebilir ve diş çürümelerini önleyebilir. Diş minesini remineralize etmede ve ağız hijyenini artırmada potansiyel faydalara sahiptir. Tükürük salgısını arttırdığından dolayı ağız kuruluğunu hafifletebilir, ağız kokusunu önleyebilir ve taze bir nefes sağlayabilir. Sakız çiğnemek stres ve anksiyeteyi azaltabilir, odaklanmayı artırabilir. Daha fazla uyanıklık ve daha olumlu bir ruh hali sağlayabilir.
Sindirim Sistemi Üzerindeki Olumlu Etkiler
Sakız çiğnemenin sindirim sistemi üzerinde olumlu etkileri vardır. Sakız çiğnemek, tükürük salgısını artırarak besinlerin daha etkili bir şekilde çiğnenmesine ve sindirilmesine yardımcı olabilir. Aynı zamanda çiğneme hareketi, mide asidinin salgılanmasını uyarabilir, bu da sindirim sürecini hızlandırabilir. Bu sayede sindirim sisteminin daha aktif çalışmasına katkıda bulunabilir ve sindirim sürecini destekleyebilir. Sakız çiğnemek yemek borusu ve yutak pH’ınu artırabilir. Bu etki bikarbonatlı sakızlarda daha fazladır. Yemekten sonra yarım saat boyunca şekersiz sakız çiğnemek yemek sonrası yemek borusu asiditesini ve reflüyü azaltabilir.
Konsantrasyon ve Bellek Üzerindeki Etkiler
Sakız çiğnemenin konsantrasyon ve bellek üzerinde olumlu etkileri vardır. Çiğneme eylemindeki çenenin sürekli hareketi, beyne daha fazla oksijen gitmesini sağlayarak bilişsel (karar verme, düşünme vb.) fonksiyonları artırabilir. Ayrıca, sakız çiğnemenin dikkat ve konsantrasyonu arttırdığı birçok çalışmada bildirilmiştir. Bellek üzerindeki etkileri ise, çiğneme eylemi beyne giden oksijeni arttırdığı için bilişsel süreçleri tetikleyerek hafızayı güçlendirebileceği yönündedir. Ancak bu etkiler bireyler arasında farklılık gösterebilir.
Düzenli Sakız Çiğnemenin Zararları
Sakız çiğnemenin yararlı etkilerinin yanında zararlı etkilerinin de olabileceği çalışmalarda bulunmuştur.Şeker içeren sakızlar; plak büyümesini, yapışmayı, ve asitliği arttırarak diş çürüğüne zemin hazırlayabilir. Diş minesine zarar verebilir. Sakızçiğnerken yutulan fazla hava geğirme ve şişkinliğe neden olabilir. Her gün aşırı sakız çiğnemenin kronik baş ağrısıyla ilişkili olabileceği ve sınırlı kanıtlara rağmen migren hastalarında baş ağrısı ataklarının sakız çiğnemeyle tetiklenebileceği düşünülmektedir.
İçeriğinde cıva bulunan amalgam dolgularınız varsa sakız çiğnemek civanın vücudunuza salınmasına neden olabilir. Vücut sistemindeki yüksek cıva seviyeleri zihinsel bozukluklara, nörolojik sorunlara ve diğer sağlık sorunlarına yol açabilir.
Aşırı Sakız Çiğnemenin Çene Sağlığına Etkileri
Aşırı sakız çiğneme, çene sağlığını olumsuz yönde etkileyebilir. Sürekli yapılan çiğneme hareketi, çene kaslarını aşırı derecede zorlayarak çene ağrısına ve yorgunluğuna yol açabilir. Bu durum, temporomandibular eklem ağrısı (TMJ) gibi temporomandibular eklem (çene eklemi) sorunlarına da sebep olabilir. Çene hareketlerinin sıklığındaki artış, çene eklemi ve çevresindeki dokular üzerinde baskı oluşturabilir, bu da uzun vadede çene sağlığına zarar verebilir.
Yapay Tatlandırıcıların Sağlık Üzerindeki Etkileri
Sakarin, aspartam gibi yapay tatlandırıcılar, şeker kullanımına alternatif olarak tercih edilen, gıdalarda istenilen tatlılık hissini sağlayan kalorili ya da kalorisiz gıda katkı maddeleridir. Yapay tatlandırıcılar diş çürüklerine neden olmaz, enerji sağlamaz ve diyabetliler için yiyeceklerde ve düşük enerjili diyetlerde kullanılabilir. Yiyeceklere tatlı tadını vermek için sıklıkla sorbitol, mannitol gibi enerji veren şeker alkolleri de kullanılır. Alkol terimi kendi kimyasal yapılarını tanımlamak içindir, bunlar birçok meyve ve sebzede doğal olarak bulunduğu gibi yapay olanları da vardır ve kullanılmaktadır.
Şekersiz sakızları tatlandırmak için kullanılan sorbitol gibi şeker alkolleri büyük miktarlarda tüketildiğinde (50 g’dan fazla) müshil etkisi yaratır bu da sindirim sıkıntısı, karın ağrısı ve ishale sebep olabilir. Ayrıca, şeker alkolleri irritabl bağırsak sendromu (İBS) olan kişilerde sindirim sorunlarına neden olabilir. Son zamanlarda tatlandırıcılar ile ilgili yapılan çalışmalarda yapay tatlandırıcıların obezite, diyabet, kardiyovasküler hastalıklar, kanser gibi hastalıklar için risk faktörü olduğu belirtilmektedir.
Sakız Çiğnemenin İştah Üzerindeki Etkisi
Yapılan bazı çalışmalarda yemekten sonra sakız çiğnemenin iştahı bastırarak yüksek kalorili atıştırmalık tüketimini azalttığı bulunmuştur.Yemekten sonra sakız çiğnemek, derecelendirilmiş açlığı, iştahı ve atıştırmalık isteğini önemli ölçüde bastırabilir. Dolaylı olarak kilo vermeye yardımcı olabilir. Sakız çiğnemenin tek başına kilo verdirebilen bir eylem olmadığı, sağlıklı beslenme ve egzersiz ile bir bütünlük sağlanması gerektiği unutulmamalıdır. Ayrıca sakız çiğnemek iştahı bastırmaya yardımcı olsa da iştahı kesmek için yemek yemek yerine aç karnına sakız çiğniyorsanız, bu düzensiz yeme alışkanlıklarına yol açabilir.
Yazar: Diyetisyen Ezgi Ericek
Kaynaklar
Leveille, Gilbert PhD; McMahon, Kathleen PhD, RD; Alcantara, Emerita PhD, RD; Zibell, Steven BA. Benefits of Chewing Gum: Oral Health and Beyond. Nutrition Today 43(2):p 75-81, March 2008. | DOI: 10.1097/01.NT.0000303316.67157.c5
Smith A. (2010). Effects of chewing gum on cognitive function, mood and physiology in stressed and non-stressed volunteers. Nutritional neuroscience, 13(1), 7–16. https://doi.org/10.1179/147683010X12611460763526
Nanthiphatthanachai, A., & Insin, P. (2020). Effect of Chewing Gum on Gastrointestinal Function Recovery After Surgery of Gynecological Cancer Patients at Rajavithi Hospital: A Randomized Controlled Trial. Asian Pacific journal of cancer prevention : APJCP, 21(3), 761–770. https://doi.org/10.31557/APJCP.2020.21.3.761
Park, E., Edirisinghe, I., Inui, T., Kergoat, S., Kelley, M., & Burton-Freeman, B. (2016). Short-term effects of chewing gum on satiety and afternoon snack intake in healthy weight and obese women. Physiology & behavior, 159, 64–71. https://doi.org/10.1016/j.physbeh.2016.03.002
Tabrizi, R., Karagah, T., Aliabadi, E., & Hoseini, S. A. (2014). Does gum chewing increase the prevalence of temporomandibular disorders in individuals with gum chewing habits?. The Journal of craniofacial surgery, 25(5), 1818–1821. https://doi.org/10.1097/SCS.0000000000000993
Hattab FN. Chewing Gum for Oral and Dental Health: A Review. J Oral Health Comm Dent 2023; 17 (1):12-19. | DOI: 10.5005/jp-journals-10062-0158
Lippi, G., Cervellin, G., & Mattiuzzi, C. (2015). Gum-Chewing and Headache: An Underestimated Trigger of Headache Pain in Migraineurs?. CNS & neurological disorders drug targets, 14(6), 786–790. https://doi.org/10.2174/1871527314666150225143105
Smoak, B. R., & Koufman, J. A. (2001). Effects of gum chewing on pharyngeal and esophageal pH. The Annals of otology, rhinology, and laryngology, 110(12), 1117–1119. https://doi.org/10.1177/000348940111001206
Moazzez, Rebecca & Bartlett, David & Anggiansah, A. (2005). The Effect of Chewing Sugar-free Gum on Gastro-esophageal Reflux. Journal of dental research. 84. 1062-5. 10.1177/154405910508401118.
Liauw, S., & Saibil, F. (2019). Sorbitol: Often forgotten cause of osmotic diarrhea. Canadian family physician Medecin de famille canadien, 65(8), 557–558.
Migala J. (2023 April 16). What happens to your body when you chew gum every day. EatingWell. https://www.eatingwell.com/article/8041560/is-chewing-gum-bad-for-you/
Aydın, Ö., Öney, B., & Koçak, B. (2022). DOĞAL VE YAPAY TATLANDIRICILARIN SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ. Atlas Universitesi Tip ve Saglik Bilimleri Dergisi, 1(3), 30–39. https://doi.org/10.54270/atljm.2022.14
Turkish